تاثیر فضا بر بدن انسان

تاثیر بر روی سیستم ایمنی و خون انسان

یکی از تغییراتی که در سیستم ایمنی و خون انسان در جاذبه کم رخ می دهد، تغییر شکل گلبول های قرمز خون است. گلبول قرمز بخش مهمی از خون را تشکیل می دهد. 90 درصد از این گلبول ها به صورت قرص دو طرف گردند که هیچ سوراخی در آن ها نیست. در حالت بی وزنی بیشتر این گلبول ها تغییر شکل می یابند و به صورت یک شاه توت و یا به عبارتی به شکل کروی در می آیند و در نتیجه در مدت زمانی معین به راحتی شکسته می شوند.

 

خصوصیت کم خونی با کاهش تعداد گلبول های قرمز بعد از چهار روز اقامت در فضا به خوبی نمایان می شود. بعد از سه ماه اقامت در فضا بیماری کم خونی واضحت ر می شود که با بازگشت به زمین این مشکل رفع خواهد شد.

تعداد گلبول های سفید خون نیز در محیط کم جاذبه کاهش پیدا می کند. این گلبول ها به عنوان سربازهای بدن شناخته شده اند و حفاظت از کلیه اندام ها را به عهده دارند و مانع از وارد شدن باکتری ها و ویروس ها به بدن می شوند. کاهش تعداد گلبول ها به خودی خود، باعث پدیدآمدن مشکلات بسیاری می شود. شکل 7سلولها را مجزا نشان می دهد.

تاثیر پرتوهای فضایی

 

انواع مختلفی از پرتوهای فضایی در محیط فضا موجود است. وجود اتمسفر زمین و میدان مغناطیسی آن، مانع ورود پرتوهای خطرناک به زمین می شود و به نوعی جو زمین به عنوان حفاظ عمل می کند. این حفاظ در فضا وجود ندارد و فضانوردان در این محیط در معرض بسیاری از این تشعشعات قرار می گیرند. بنابراین این پرتوها تاثیرات بسیاری را در کارا ندام بدن آنان می گذارد. شکل 8 نمایی از انتشار پرتوهای کیهانی در فضا را نشان می دهد.

پرتوهای موجود در فضا عبارتند از

1- تشعشعات کیهانی که از خارج منظومه شمسی وارد این منظومه می گردند

2- تابش های ذرات خورشیدی که منبع به وجودآمدن آن ها خود خورشید است.

3-  تابش های مغناطیسی که در اطراف زمین و از میدان مغناطیسی زمین حاصل می شود.

شدت این تابش ها همیشه ثابت نیست و به فعالیت های خورشیدی وابسته است. پروتون های پرانرژی و یون های سنگین و به خصوص ذرات خورشیدی در زمان فعالیت های خورشیدی، به صورت متناوب ساطع می گردند و در این وضعیت خطری بسیار جدی را برای اقامت سرنشینان ماموریت های فضایی، به وجود می آورند.

با اندازه گیری شدت پرتوها و مشخص نمودن انواع آن ها، قابلیت نفوذ آن ها پیشب ینی می شود. دیوارهای ضخیم فضاپیما محافظی برای فضانوردان محسوب می شود. در مجموع واجب است که با کاهش در تعداد پروازهای فضایی و همچنین محدود نمودن مدت زمان اقامت در فضا، اثر تابش ها را به اندازه معقول و منطقی برسانیم. با قراردادن دوزسنج مقدارتابش بر روی هر فضانورد، به منظور پایش کردن تابش های دریافتی و همچنین اجرایی نمودن عملی مدیریت خطر، احتمال دارد از ضررهای جبران ناپذیر این پدیده جلوگیری شود.

تاثیر محیط محدود و بسته در وضعیت ظاهر و روان

                                                                                                                                            

در ایستگاه بین المللی فضایی، اعضا و خدمه با ملیت های مختلف در کنار یکدیگر زندگی کرده و موارد مختلفی را با هم در ماموریت های محول شده تجربه می کنند. همچنین عملیات مختلفی را در آن محیط محدود به مدت سه الی شش ماه در کنار هم اجرا می کنند. بنابراین باید بتوانند در این محیط برنامه های فشرده و سخت خود را اجرا کنند و آن ها را در فضایی محدود و خسته کننده مدیریت نمایند. فضایی که باید ماه ها در آن اقامت داشته باشند بدون اینکه در این مدت بتوانند به زمین رفت و آمد کنند. بنابراین انتظار می رود که مدت اقامت طولانی در محیط بسته، تنش های بسیاری در روحیه و روان آن ها ایجاد کند.

ملاحظات روان شناسی در انتخاب افرادی که بتوانند شرایط سخت و بحرانی و اختلالات بین ظمی احساسی را تحمل نمایند، بسیار موثر است. البته سازگار بودن افراد یک تیم با هم نیز بسیار مهم است تا علاوه بر بالابردن بازده کاری در ماموریت محول شده، سبب اختلالات روانی برای هم نشوند.

رهبری تیم یکی از مسائلی است که باید به آن توجه بسیار شود و به طول مدت اقامت در فضا بستگی دارد. به عبارتی در ماموریت های کوتاه مدت مدیریت تک محوره نیاز است، اما در ماموریت های طولانی مدت، مدیریت دموکراتیک حائز اهمیت می شود. شخصی که برای ماموریت های طولانی مدت انتخاب می شود باید دارای روحیه اجتماعی خوب و همچنین قابلیت نفوذ در قلب افراد گروه باشد. وضعیت خوب روحی و روانی اعضای یک گروه، عاملی مهم و کلیدی در به دست آوردن موفقیت در ماموریت ها و بازده کاری خوب است. حاصل تجربه پرواز فضایی اف کی ای، اختلافات و تعارض هایی بود که در بین خدمه آن پرواز به وجود آمد. اختلافاتی که در طول 30 روز اقامت در فضا منجر ه درگیری آن ها شد. معمولا اختلافات بین اعضای خدمه و تیم ایستگاه زمینی شدت می گیرد.

روانشناسان با ارائه مشاوره های خصوصی و همچنین امکان ایجاد ارتباطات صوتی و تصویری فضانوردان با همسر و خانواده های خود، شرایط روحی آن ها را مساعد ساخته و آن ها را آرام می نمایند. به هر حال می توان با تمهیدات  مشکلاتی از این قبیل را کاهش داد که بسیار مهم است. یکی دیگر از این روش ها که کمک بسیاری به بهبود شرایط می کند، شبیه سازی محیط پرواز است که در یک دوره طولانی مدت، فضانوردان در یک محیط کوچک و جدا از هرگونه ارتباطات در زمین، آموزش و تمرینات مستمر را می بینند.

در این محیط شبیه سازی شده شرایط بی وزنی منظور نمی شود. سازمان کاوش های هوافضایی ژاپن، جاکسا، با ساخت اتاقی ایزوله و جدا از محیط و با ارائه آموزش های پایه به داوطلبان، آن ها را با شرایط اقامت در فضا آشنا نموده که بعدها بتوانند به راحتی خود را با آن محیط ناشناس وفق دهند.

بنابراین با پیشبرد دانش روانشناسی و در کنار آن علم روانپزشکی، کمک شایانی می توان به بهبود شرایط روحی روانی فضانوردان کرد. شکل 9، تصویری از همکاری فضانوردان با ملیت های مختلف در ایستگاه فضایی است .

نتیجه گیری

 در مراحل آغازین پروازهای فضایی، علی رغم تغییر مسیرخون و همچنین کاهش وزن بدن به علت قرارگیری در جاذبه کم، سیستم قلب و عروق با این فرض که فضانوردان در فضا دائما می مانند، خود را با محیط کم جاذبه وفق می دهد. زمانی که آن ها به زمین باز می گردند، مسیر خون به سرعت به بخش های پایینی بدن تغییر جهت می دهد که باعث به وجود آمدن فشارخون بسیار پایین و بیهوشی می شود. پزشکی فضایی شامل فعالیت ها و تحقیقاتی است که در حوزه فضا و بر روی فضانوردان صورت می گیرد. می توان در پزشکی فضایی مباحثی را چون "چه کسانی از تحقیقات گسترده پزشکی فضایی سود می برند؟"، و یا "تاثیرات فضا در بدن انسان چگونه است؟"، "برنامه های آموزشی و داخل شدن پزشکی فضایی در این حوزه چگونه می تواند باشد؟" ونهایتا "پزشکی فضایی در حوزه تجارت فضایی چگونه عمل می نماید؟"

مطرح نمود. مباحث فوق بخشی از تحقیقاتی دانشمندان است تا بتوانند با ساخت وسایل و ایجاد امکانات، سفر و اقامت در فضا را که محیطی بسیار خشن است، آسان تر نمایند

منبع:ISA